عمليات ثامن الائمه طرحي نو در ابتکارات جنگي

اشاره :
 

پنجم مهر ماه 1360 نقطه عطفي درتاريخ8 سال دفاع مقدس به شمار مي آيد. در اين روز اولين عمليات گسترده ايران در مقابل ارتش متجاوز عراق كه يك سال بود در داخل سرزمين اسلامي ما جا خوش كرده بود.آغاز شد و با موفقيت كامل پايان يافت.

محاصره شهر آبادان :
 

پس از تجاوز عراق در 31 شهريور 1359 و اشغال سريع بخش هايي از خاك ايران، خرمشهر مهم ترين شهر بندري ايران، پس از 40 روز مقاومت دليرانه، با خيانت آشكار ليبرال ها و منافقين، به دست دشمن افتاد. پس از سقوط خرمشهر، رژيم عراق در صدد برآمد تا جزيره آبادان را هم اشغال كند و تلاش كرد تا از طريق شرق كارون و شمال بهمنشير وارد آبادان شود، زيرا عبور از اين قسمت آسان تر از عبور از رودخانه كارون در جنوب خرمشهر بود. با چنين وضعيتي آبادان در يك محاصره 330 درجه اي قرار مي گرفت و عبور از رودخانه بهمنشير مي توانست آن را با خطر جدي روبه رو كند. دشمن مي پنداشت اگر بتواند از اين رودخانه بگذرد، آبادان را براي هميشه از آن خود كرده است.
عراقي ها براي تصرف آبادان در 8 آبان 1359، در منطقه ذوالفقاري روي رودخانه بهمنشير پل شناور نصب و با عبور دادن قسمتي از نيروهاي خود، وارد جزيره آبادان شدند و از آن جهت منطقه ذوالفقاري را انتخاب كرده بودند كه با استفاده از پوشش نخلستان ها بتوانند از ديد رزمندگان اسلام دور مانده و به راحتي وارد شهر گردند.
عمليات ثامن الائمه (علیه السلام) گر چه به عنوان يكي از چهار عمليات بزرگ و برجسته در چارچوب سلسله تلاش هايي كه براي آزاد سازي مناطق اشغالي انجام گرفت، به شمار مي رود ولي اين عمليات به منزله « نقطه عطف» و «حلقه واسط» براي انتقال استراتژي جنگ از وضعيت گذشته به وضعيت جديد بود. سردار محسن رضايي در اين باره مي گويد:
«عمليات ثامن الائمه(علیه السلام) نقطه عطف است و به عنوان مبداء آغاز استراتژي مرحله دوم جنگ است و يكي از نقاط اعتماد به نفس در استراتژي مرحله دوم، عمليات ثامن الائمه (علیه السلام) بود كه حلقه واسط و مبداء تحول بود.»
رزمندگان اسلام شبانه سلاح بر دوش، پياده و سواره به منطقه شتافتند و با جانبازي و فداكاري بسيار، چنان مقاومتي از خود نشان دادند كه دلاوري ها و شجاعت هاي آنان در اين منطقه به نام «حماسه ذوالفقاري» به عنوان برگ زريني در تاريخ دوران دفاع مقدس به ثبت رسيد. در اين نبرد 280 نفر از نيروهاي بعثي به هلاكت رسيده و 130 نفر به اسارت در آمدند و رزمندگان ايران توانستند از نفوذ نيروهاي دشمن به شهر آبادان جلوگيري به عمل آوردند.
نيروهاي عراقي بعداز اين شكست، سعي كردند از طرف فياضيه (بين ايستگاه 12 و خرمشهر) به سمت آبادان پيشروي كنند كه در اين منطقه نيز با مقاومت دلاورمردان اسلام مواجه و مجبور به عقب نشيني شدند. اين عمليات تا 18 آبان 1359، ادامه داشت و سرانجام نيروهاي بعثي از روستاي نخلستان عبادي نيز پاكسازي و تا 4 كيلومتري شمال رودخانه بهمنشير مجبور به عقب نشيني شدند.
بعداز اين حماسه، جهاد سازندگي موفق شد، جاده اي در ميان باتلاق هاي اطراف آبادان احداث كند. اين جاده نيروهاي دشمن را دور مي زد و به جاده آبادان – ماهشهر وصل مي شد. از طريق اين جاده كه به جاده وحدت معروف بود، تداركات نظامي نيروهاي ايراني آسان تر و سريع تر انجام مي گرفت.
به دنبال صدور فرمان امام خميني (رحمة الله علیه) در چهاردهم آبان 1359، مبني بر اين كه : «حصر آبادان بايد شكسته شود»
نيروهاي مسلح تمام تلاش و امكانات خود را براي شكستن محاصره آبادان به خاطر اجراي فرمان امام خميني(رحمة الله علیه) به كار بستند.
صدام كه خود را ناتوان از تصرف آبادان مي ديد، بعداز يازدهمين نشست سران عرب در «امان» كه در 6 آذر 1359، تشكيل شد، چنين گفت:
«ما نمي خواهيم كشورگشايي كنيم. ما فقط مي خواستيم، تهديد ايران را از شهرهاي خود دور سازيم!»
اين گفته بيانگر ناتواني عراقي ها در پيشروي، در خاك ايران بود.
مقام معظم رهبري در مورد تاثير سخنان امام (رحمة الله علیه) در نجات آبادان چنين فرودند:
«آبادان در معرض حمله و خطر بود، مثل خونين شهر، منتهي همين تاكيد امام كه تكليف شرعي كردند كه مبادا آبادان سقوط بكند، نيروهاي رزمنده را كه در آن جا بود، تقويت كردند. البته در آبادان سپاه آن روز برتر از ارتش بود. بعداً ارتش هم در آبادان مستقر شد و در يك مورد كه نيروهاي دشمن از بهمنشير عبور كردند و وارد جزيره آبادان شدند، بسيج توده اي مردم و شرافت نظامي عده اي از نظاميان ما حماسه آفريد و عراقي ها را در جايي كه واقعاً بيرون كردن دشمن از آن جا بسيار دشوار بود، كوبيدند. عده اي را كشته و تار و مار كردند و عده اي را به داخل رودخانه انداختند و عده اي هم كه توانستند، فرار كردند. عامل اصلي در حفاظت از آبادان همان فرمان امام بود و داغي كه از سقوط نيمي از خونين شهر در دل برادران وجود داشت.»
قرارگاه هدايت كننده : قرارگاه مقدم نيروي زميني ارتش در جنوب وقرارگاه لشگر 77 پياده .
منطقه عمليات : شرق رودخانه كارون , شمال آبادان و منطقه دار خوين .

يگانهاي خودي :
 

1- نيروي هاي ارتشي : لشگر 77پياده . تيپ 37 زرهي . گروه رزمي 291 تانك از لشگر 16 زرهي . گردان 251 تانك از لشگر 16زرهي . گردان 107 ژاندارمري . گروههاي توپخانه . يگانهاي مهندسي رزمي . هواپيماي نيروي زميني (هوانيروز). نيروي هوائي در پشتيباني عمومي .
2- نيروي سپاه پاسداران : يگانهائي از سپاه پاسداران انقلاب اسلامي .

يگانهاي دشمن :
 

1- تيپ 6زرهي لشگر3 زرهي . 2- تيپ8 مكانيزه لشگر 3 زرهي . 3- تيپ53 (-) مختلط لشگر 3 زرهي . 4- گردان شناسائي صلاح الدين لشگر 3 زرهي . 5- تيپ 44 پياده . 6- تيپ 113گارد مرزي . 7 ـ گردان 3 تيپ 31 نيروي مخصوص . 8- عناصري از ارتش خلقي .

ماموريت :
 

لشگر 77 پياده با همكاري سپاه پاسداران آبادان ماموريت دارد در مورخه 5 مهرماه 1360در منطقه تك نموده , شرق رودخانه كارون را در منطقه مربوطه تامين وسپس پدافند نمايد.

تدبير عمليات :
 

لشگر 77 ثامن الائمه با سه تيپ در خط , تيپ 1 درمنطقه ذوالفقاريه , تيپ 2 درمنطقه فياضيه تلاش اصلي , تيپ 3 دارخوين تك نموده به ترتيب خط سبز و هدفهاي الف و ب را تامين و تصرف مي نمايد.
گردان 107 ژاندارمري وگردان 214 سوار زرهي پوشش حاشيه شرق رودخانه كارون را از دارخوين تا سلمانيه برقرار مي نمايد . گردان 134 پياده (ـ) و گروه رزمي 104 و گردان تانك واگذاري از نيروي زميني ارتش احتياط لشگر را تشكيل مي دهند.
طرح ريزي هاي اوليه يگانهاي تابعه لشكر كه با دستورات شفاهي و توضيحات و توجيهات ارائه شده در كميسيون فرماندهان آغاز شده بود بر اساس طرح مصوبه لشكر بطور رسمي انجام و پس از بررسي وابلاغ نظرات لشكر مراحل آمادگي براي انجام ماموريت انجام پذيرفت .
عمليات ثامن الائمه نمونه كاملي از بكارگيري اصول كلاسيك جنگ در كنار بهره گيري از روحيه شهادت طلبي و ايثار رزمندگان اسلام به شمار مي رود.

منطقه عمليات:
 

منطقه عمليات ثامن الائمه (علیه السلام) در شرق رودخانه كارون و در حد فاصل شمال شهر آبادان وجنوب منطقه دارخوين قرار داشت و شامل سرپل دشمن به وسعت 150 تا 180 كيلومتر مربع مي شد كه در اشغال نيروهاي عراقي بود. عوارض حساس منطقه، رودخانه كارون و دو جاده اهواز – آبادان و ماهشهر – آبادان بودند و عوارض مصنوعي منطقه نيز بيشتر شامل مواضع و استحكامات دشمن نظير خاكريزهاي متعدد، مواضع تانك، سنگرهاي اجتماعي و انفرادي مي شدند. با توجه به اهميت دو پل قصبه و حفار براي دشمن كه به منزله معبر و محل اتصال عقبه هاي او در شرق كارون بودند، مواضع واستحكامات فراوان و تعداد زيادي نيروي رزمي در اين دو محور وجود داشتند.

وضعيت :
 

عليرغم برتري كامل نيروهاي دشمن , ايستادگي و مقاومت مدافعين جانباز نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران و نيروهاي مردمي مانع سقوط سريع خرمشهر شد. دشمن پس از برخورد بامقاومت سرسختانه نيروهاي خودي ضمن محاصره خرمشهر در شمال و غرب كارون , در 19 مهرماه 1359 با عبور از رودخانه كارون درمقابل آبادي مارد واقع در 15 كيلومتري شمال بهمنشير , محور اهواز ـ آبادان راقطع و در محور ماهشهر ـ آبادان تلاش نمود كه از رودخانه بهمنشير نيز عبور نموده و باورود به جزيره آبادان , خرمشهر را كاملا محاصره و آبادان را اشغال نمايد كه جريان وقايع اين مرحله عمليات و تلاشهائي كه بمنظور ممانعت از اشغال آبادان توسط دشمن و عمليات آفندي كه قرارگاه اروند ولشگر 77 پياده بمنظور آزاد سازي قسمتي از جاده ماهشهر ـ آبادان اجرا كردند قبلا تشريح گرديده است .
محاصره آبادان از شرق كارون واستمرار تهديد اشغال آن از سوي نيروهاي دشمن ازجنبه هاي مختلف سياسي و نظامي براي كشور ما بسيار خطرناك بود. حساسيت و اهميت فوق العاده اين مسئله سبب شد كه نگراني شديدي در مقامات تصميم گيري سياسي و نظامي بوجود آيد و در راس همه , رهبر كبير انقلاب اسلامي در دهه اول آبانماه 1359 ضمن ابلاغ پيامي فرمودند :
( حصر آبادان بايد شكسته شود. )
از زمان صدور اين فرمان تا پديد آمدن توان رزمي مناسب نيروهاي خودي (تغيير نسبي توان رزمي بنفع خودي ) براي اجراي عمليات ثامن الائمه , تلاشهاي زيادي بعمل آمد و دو بار عمليات ناموفق قرارگاه اروند و عمليات موفق لشگر 77 پياده در محور ماهشهر ـ آبادان منجر به محدود شدن منطقه سرپل دشمن در شرق كارون و خودداري دشمن از ادامه تلاش براي تصرف جزيره آبادان ويا توسعه در محور اهواز ـ آبادان و آبادان ماهشهر گرديده , نيروهاي دشمن نتوانستند جزيره آبادان را اشغال يا محاصره كامل نموده و راه آبي از قسمت شرقي بهمنشير باز نگه داشته شد.
طرح انهدام نيروهاي دشمن درمنطقه سرپل شرق كارون بدلائل زير در اولويت قرار داشت :
1- فرمان رهبر كبير انقلاب اسلامي مبني بر شكست حصر آبادان كه بايد اجرا مي گرديد.
2- محورهاي اهواز ـ آبادان و ماهشهر ـ آبادان باز شده و دركنترل نيروهاي خودي قرار مي گرفت .
3- با انهدام يا عقب راندن دشمن به غرب كارون و اتكا مواضع پدافندي نيروهاي خودي به رودخانه غير قابل عبور كارون سبب صرفه جوئي در نيرو و در نتيجه رها شدن قسمت عمده لشگر77 پياده و سپاه پاسداران از اين منطقه و امكان كاربرد آنها در عمليات تعرضي ساير جبهه ها فراهم مي گرديد.
4- با شكست نيروهاي متجاوز روياي حاكمان رژيم بعث عراق در مورد تسلط كامل بر اروندرود نقش بر آب شده , ضربه سياسي ورواني بزرگي به صدام و ارتش عراق وارد مي شود.
5- تصرف يا تخريب سريع پلهاي احداثي دشمن روي رودخانه كارون امكان محاصره , انهدام و اسارت قسمت عمده اي از نيروهاي متجاوز را ميسر مي ساخت .
در اوايل فروردين ماه 1360 لشگر 77 پياده مسئوليت منطقه عملياتي خرمشهر و آبادان را از فرماندهي اروند كه تا آن زمان هدايت عمليات درمنطقه را عهده دار بود , تحويل گرفت . لشگر از همان ابتدا ضمن تحكم مواضع پدافندي و سد پيشروي و تثبيت دشمن . جاده ارتباطي منشعب ازمحور ماهشهر ـ آبادان به جزيره آبادان (از طريق خور كويران به چويبده ) بنام « جاده وحدت » را احداث نمود و مشكل تدارك و اصولا هرگونه تردد به جزيره آبادان را كه صرفا از راه دريا انجام مي گرفت بر طرف ساخت .
در خرداد ماه 1360 طرح عملياتي ضربت قرارگاه مقدم نيروي زميني ارتش درجنوب تهيه ومنتشر گرديد. ماموريت لشگر 77 پياده در اين طرح عبارت بود از :
1- انهدام نيروهاي دشمن در منطقه بين آباديهاي مارد وسلمانيه .
2- انهدام نيروهاي دشمن درجنوب محور ماهشهر ـ آبادان .
3- انهدام كليه نيروهاي دشمن در شرق رودخانه كارون وتامين كرانه شرقي آن .
بر اساس اين ماموريت , ستاد لشگر 77 پياده از اواسط خرداد ماه 1360 بر آوردهاي ستادي خود را تهيه و ماموريتهاي يكم و دوم را به ترتيب در منطقه دارخوين (21 خردادماه 1360 ) و در شمال رودخانه بهمنشير (31 خرداد ماه 1360 ) باموفقيت اجرا نمود و براي اجراي ماموريت سوم فعاليتهاي لشگر از تيرماه 1360 آغاز شد . تلاشهاي فرماندهي وستاد براي آمادگي حمله به سرپل دشمن در شرق كارون بطور فعال وبه مدت سه ماه ادامه يافته كه منجر به تهيه طرح عملياتي ثامن الائمه در 15 شهريور ماه 1360 گرديد .
طرح مذكور توسط قرارگاه مقدم نيروي زميني ارتش بررسي شد و ابهاماتي بنظر رسيد كه در 26شهريور ماه 1360 به لشگر ابلاغ گرديد ولي با توجيه و تشريح طرح توسط مسئولين لشگر درمنطقه عمليات براي فرمانده نيروي زميني , طرح مورد تصويب و تاييد قرار گرفت .
طرح ريزي هاي اوليه يگانهاي تابعه لشگر كه با دستورات شفاهي و توضيحات وتوجيهات ارائه شده در كميسيون فرماندهان آغاز شده بود بر اساس طرح مصوبه لشگر بطور رسمي انجام و پس از بررسي و ابلاغ نظرات لشگر , مراحل آمادگي براي انجام ماموريت انجام پذيرفته و عمليات ثامن الائمه كه در حقيقت مي توان آنرا مرحله يكم عمليات آزادسازي دانست در زمان مقرر آغاز گرديد.
دشمن براي استقرار در منطقه سرپل، واقع در شرق رودخانه كارون، دچار تناقض بود؛ از يك سو به لحاظ اهميت منطقه و ضرورت حفظ آن مي بايست از نيروي بسياري استفاده مي كرد و از سوي ديگر، با توجه به محدوديت عقبه خود، تجمع اين ميزان نيرو برايش ناممكن بود. در عين حال، شناخت عراقي ها از توان نيروهاي خودي در عقب راندن دشمن – به ويژه پس از ناكامي ارتش در عمليات هاي سوم آبان 1359 و بيستم دي 1359 – آن ها را مطمئن كرده بودكه مورد تعرض جديد قرار نخواهند گرفت. استعداد و آرايش يگان هاي دشمن در اين منطقه برابر اسناد به دست آمده از تيپ 8 مكانيزه ارتش عراق در 26 مرداد 1360 عبارت بودند از :
1- تيپ 8 مكانيزه از لشكر 3 زرهي كه به سه گردان مكانيزه و يك گردان تانك در شمال سرپل و جنوب سلمانيه مواضع پدافندي را اشغال و تحكيم كرده بود.
2- تيپ 6 زرهي از لشكر 3 زرهي كه با سه گردان تانك و يك گردان مكانيزه در قسمت مركزي و شرقي در شمال جاده ماهشهر – آبادان مستقر بود.
3- تيپ 44 پياده از لشكر 11 پياده، كه با يك گردان تحت امر لشكر 3 زرهي در قسمت جنوبي منطقه سرپل و جنوب جاده ماهشهر – آبادان پدافند مي كرد.
4- تيپ 12 زرهي لشكر 3 در غرب كارون در احتياط قرار داشت و گردان هاي تانك الطارق و سيف سعد و چند گردان جيش الشعبي، گردان پياده از تيپ 44 و گردان 1 از تيپ 33 نيروي مخصوص نيز در منطقه شرق كارون استقرار داشتند.
برابر شواهد، قراين و اسناد موجود، در پي گسترش حملات رزمندگان اسلام به منطقه اشغالي سرپل در نيمه اول سال 1360، دشمن دچار اضطراب شده و احتمال حمله نيروهاي خودي را پيش بيني مي كرد. بااين حال، عراقي ها همچنان به استقرار در مناطق اشغالي اصرار داشتند و اين امر بدين دليل بود كه عراقي ها تصور مي كردند كه نيروهاي اسلام از انجام دادن عمليات دقيق و برنامه ريزي شده در سطحي گسترده ناتوان هستند. در واقع فرماندهي عراق احتمال تدارك حمله از محور شرق رودخانه را پيش
بيني مي كرد اما به هيچ وجه تصور نمي كرد اين حمله، گسترده و همه جانبه باشد.
5- استعداد دشمن در اين منطقه برابر يك لشكر تقويت شده بود، ضمن اين كه فرمانده سپاه سوم مي توانست از احتياط لشكرهاي 5 مكانيزه و 9 رزهي كه در جنوب غربي اهواز و سوسنگرد مستقر بودند، براي تقويت لشكر 3 زرهي استفاده كند.

طرح عمليات :
 

الف) اهداف و ماموريت
 

هدف اصلي عمليات، انهدام نيروهاي دشمن در شرق رودخانه كارون وتصرف و تامين منطقه بود. در طرح اوليه سپاه آمده بود:
«سپاه پاسداران انقلاب اسلامي مستقر در آبادان و دارخوين و ماهشهر ماموريت دارند تا به همآهنگي و همكاري كامل لشكر 77 پياده خراسان از محور فياضيه و دارخوين به طور گسترده و از سه محور ايستگاه 12 و ايستگاه 7 و جاده ماهشهر – آبادان تك نمايند و نيروهاي دشمن را كه از كنار كارون تا جاده ماهشهر – آبادان گسترش داشتند، به طور كامل محاصره و بعداز انهدام دشمن، در منطقه متصرفه پدافند نمايند.»
سران نظامي اميدوار بودند با انجام عمليات ثامن الائمه (علیه السلام) تهديد احتمالي دشمن براي تصرف آبادان كه عراق آن را به صورت اهرم فشاري عليه ايران در تبليغات خود مورد استفاده قرار مي داد، خنثي شود. از سوي ديگر، در اين عمليات پس از پاكسازي شرق رودخانه كارون، نيروهاي خودي از خطوط پدافندي آزاد شده و امكان به كارگيري آن ها در مراحل بعدي آزاد سازي مناطق اشغالي فراهم مي شد.

ب) سازمان رزم خودي
 

تركيب نيروهاي عمل كننده در اين عمليات، شامل ارتش، سپاه، بسيج و نيروهاي ژاندارمري به اين شرح بود:
1- لشكر 77 با سه تيپ شامل 9 گردان نيروي پياده؛
2- سپاه پاسداران انقلاب اسلامي با 16 گردان نيروي پياده كه در سازمان سه قرارگاه تيپي عمل مي كرد؛
3- تيپ 37 زرهي شيراز؛
4- گردان 251 تانك از لشكر 16 زرهي؛
5- گردان 107 ژاندارمري؛
6- گروه رزمي 291 تانك؛
7- جهاد سازندگي، علاوه بر احداث جاده وحدت در فروردين 1360، امور مقدماتي مهندسي عمليات را انجام داد.
پس از حذف بني صدر براي نخستين بار بود كه نيروهاي عمل كننده در چنين مقياسي با هم تركيب شده به نحو شايسته اي با يكديگر همكاري و هم آهنگي مي كردند، چنان كه اين اقدام، الگوي مناسبي براي ادامه همكاري ارتش و سپاه در ساير عمليات ها شد.

ج) طرح مانور :
 

در طرح مانور، سه محور عمده و يك محور فرعي براي انجام عمليات در نظر گرفته شده بود: محور شمالي شامل منطقه دارخوين و محمديه و محور جنوبي شامل محور فياضيه و ايستگاه 7 بود. بر اساس اين طرح، تلاش فرعي نيروها براي پشتيباني نيز در محور جاده ماهشهر – آبادان انجام مي شد. در اين ميان، محور دارخوين و فياضيه با هدف تصرف و تامين پل هاي حفار و قصبه داراي اهميت بيشتري بودند و در صورت برخورداري نيروهاي خودي از سرعت عمل، امكان انهدام و اسارت بسياري از افراد دشمن در اين محور وجود داشت. و همين ضرورت، در آرايش نيروها مؤثر بود، كه به اين ترتيب مشخص شد:
محور دارخوين – محمديه: پنج گردان از سپاه (چهار گردان آفندي و يك گردان احتياط) و سه گردان از ارتش (دو گردان آفندي و يك گردان احتياط) و يك گردان تانك در احتياط و پشتيباني.
محور فياضيه: پنج گردان از سپاه (چهار گردان آفندي و يك گردان احتياط) و سه گردان از ارتش (يك گردان آفندي و دو گردان احتياط).
محور جاده ماهشهر – آبادان: دو گردان از سپاه (يك گردان آفندي و يك گردان احتياط) و دو گردان از ارتش ( يك گردان آفندي و يك گردان پدافند).
براي پشتيباني عمليات، سه گردان توپخانه و 50 قبضه سلاح پدافند هوايي در نظر گرفته شده بود.
در مجموعه، به نظر مي رسيد، دشمن به دليل برخورداري از نيروهاي احتياط و به ويژه امكان به كارگيري لشكرهاي 5 مكانيزه و 9 زرهي تحت امر سپاه سوم، در موضع برتري قرار داشت، ليكن نيروهاي خودي با توجه به شناخت دقيق از دشمن، ويژگي برتر عملياتي، تركيب جديد سپاه و ارتش – كه پيش از اين هرگز در اين سطح وجود نداشت – و بهره برداري مناسب از زمين، از موقعيت بهتري برخوردار بودند. افزون بر اين، دشمن به لحاظ درك و باوري كه از توان نيروهاي خودي داشت، به طور نسبي در غافل گيري به سر مي برد و اين عوامل در مجموع مي توانست دست يابي به پيروزي را آسان كند.
در اين ميان، افزايش قابل توجه نيروهاي سپاه در مقايسه با عمليات هاي پيشين و نقش طراحان نظامي سپاه در طرح ريزي و هدايت عمليات، از جمله ويژگي هاي عمليات ثامن الائمه (ع) و عامل برتري نيروهاي خودي در برابر دشمن بود.
بدين ترتيب، عمليات ثامن الائمه (علیه السلام) به منظور شكستن محاصره آبادان و انهدام نيروهاي دشمن در شرق رودخانه كارون پس از آماده سازي مقدمات آن، آغاز شد.

شرح عمليات:
 

عمليات در ساعت 1 بامداد روز پنجم مهر 1360 آغاز شد. قواي ايران در ساعات نخست عمليات، باتهاجم به مواضع دشمن و در هم شكستن مقاومت نيروهاي آنان، خاكريزهاي اول دشمن را تصرف وتأمين كردند. مقاومت اوليه نيروهاي عراقي در برخي از محورها و به ويژه تداوم آن در منطقه پل حفار، نشان دهنده هوشياري نسبي دشمن بود. بنابر گزارش اسيران عراقي، اسارت يكي از نيروهاي خودي در منطقه عملياتي تيپ 8 مكانيزه در محور دارخوين سبب هوشياري دشمن شده بود، ولي شناخت نادرست فرماندهان نظامي عراق نسبت به توان نيروهاي خودي كه بر مبناي برآوردهاي عمليات هاي ناكام پيشين ايجاد شده بود، سبب شد در برابر حمله نيروهاي خودي واكنش مناسبي نشان ندهند.
با روشن شدن هوا و ادامه پيشروي نيروهاي خودي از محور شمالي به سمت پل مارد و تهديد عقبه نيروهاي دشمن، نخستين ضربه شكننده بر نيروهاي عراقي وارد آمد. بااين حال، نيروهاي دشمن در منطقه پل حفار همچنان مقاومت مي كردند. گستردگي محورهاي تهاجم و عقب ماندگي دشمن سبب شد تا نيروهاي خودي با به دست گرفتن ابتكار عمل و ادامه پيشروي در محورهاي مختلف، دشمن را تحت فشار قرار دهند.
از سوي ديگر، در پي تغيير وضعيت ميدان نبرد، فرماندهي نيروهاي دشمن تلاش مي كرد تا تاريك شدن هوا به مقاومت در پل حفار ادامه دهد. دشمن قصد داشت، باتقويت منطقه، ابتدا منطقه سرپل را حفظ كند و پس از آن، با نصب پل روي رودخانه كارون، نيروهاي محاصره شده را نجات دهد وسپس، با استقرار در منطقه غرب رودخانه كارون، از ادامه پيشروي نيروهاي خودي جلوگيري كند.
بر همين اساس، دشمن در اولين اقدام با وارد كردن تيپ 10 زرهي گارد جمهوري، سعي كرد، پل حفار را حفظ كرده و با استقرار تيپ 16 زرهي از لشكر 6 زرهي درغرب رودخانه كارون، از پيشروي نيروهاي خودي جلوگيري كند. تهاجم رزمندگان به نيروهاي تيپ 10 سبب شد تا اين نيروها در همان لحظات اوليه حضور در منطقه سرپل، محاصره شده و عقب نشيني كنند، در صورتي كه اگر در حمله به تيپ 10 تأخير صورت مي گرفت، بي گمان نيروهاي تيپ 10 دشمن پس از حضور در منطقه، دست به ضد حمله مي زدند.
با آزاد شدن جاده ماهشهر – آبادان در ساعت 8:32 بامداد روز پنجم مهر و پيشروي نيروهاي خودي از شمال به جنوب وتصرف پل قصبه، امكان مقاومت از عراقي ها گرفته شده بود.
در بعد از ظهر همان روز بخشي از پل حفار تصرف شده بود ولي عراقي ها براي باز نگه داشتن عقبه نيروهاي محاصره شده خود در شرق كارون، همچنان مقاومت مي كردند، چنان كه با تاريك شدن هوا حركت ستون نيروهاي دشمن از اهواز به سمت خرمشهر ديده مي شد.
بدين ترتيب، روز اول عمليات در حالي به پايان رسيد كه دشمن به دليل عقب ماندگي، توان مقابله با نيروهاي خودي را نداشت و تنها، به تاريك شدن هوا، باز نگاه داشتن پل حفار براي تقويت منطقه و يا امكان عقب نشيني نيروهاي محاصره شده اميد بسته بود. در روز دوم عمليات (ششم مهر)، در حالي كه پيشروي نيروهاي خودي همچنان ادامه داشت، دشمن واكنش جدي از خود نشان نداد و از بعدازظهر همان روز نيروهاي عراقي به تدريج تسليم شده و يا عقب نشيني كردند و سرانجام در پايان اين روز عملاً منطقه سرپل دشمن آزاد شد.
در روز سوم عمليات نيز در پي پاكسازي منطقه، محاصره آبادان به پايان رسيد و فرمان امام خميني مبني بر شكستن حصر آبادان، در مدت 48 ساعت آفند تحقق يافت و نيروهاي خودي پس از پاكسازي كامل منطقه، در ساحل شرقي رودخانه كارون استقرار يافتند. در اين عمليات علاوه بر آزاد سازي منطقه اشغالي در شرق رودخانه، بخش وسيعي از نيروهاي خودي – كه درگير پدافند در منطقه بودند – آزاد و براي عمليات هاي بعدي آماده شدند.

نتايج عمليات :
 

تحليل : از زيباترين حوادث اين عمليات كه كاملا كلاسيك و برمبني اصول نظامي طرح ريزي و اجرا گرديد مواردي است كه بصورت خلاصه به آن اشاره مي شود.
1- سرهنگ ناصر نژاد آذر از خلبانان هوانيروز نقل مي كند كه قبل از عمليات ثامن الائمه جهت شناسايي روي نيروهاي عراقي در غرب كاروان پرواز مي كردم چون زمينه مناسب بود همكاران ديگر را صدا زده و آتش انبوهي از انواع موشك ها را بر عراقيها ريخته و تلفات و ضايعاتي سنگين را وارد كرديم . در موقعيتي خاص احساس كردم تعداد قابل توجهي عراقي داخل يك سنگر روباز پناه گرفته اند , فرود آمدم و با يك اسلحه يوزي به طرف آنها رفتم از ترس اسلحه را زمين گذاشته و دست ها را بالا بردند آنهارا سوار بالگرد نموده و بطرف شرق كاروان پرواز كردم .
2- يكي از زيباترين صحنه هاي بعد از عمليات كه در نوع خود بي نظير است رژه اسراي عراقي از مقابل امير سرتيپ ظهيرنژاد فرمانده نيروي زميني ارتش ميباشد كه بااحترامات نظامي به اجرا درآمد.
3- پس از مراسم رژه , سرهنگ جوادي فرمانده وقت لشگر 77 در جمع اسراي عراقي مدت 20 دقيقه به زبان عربي سخنراني كرد. محتوي كلي سخنراني كه به شكل حماسي بيان شده است , تشريح وضيعت نيروهاي اسلامي و ابراز اميدواري براي وحدت مسلمانان جهت مبارزه و جنگ با رژيم اشغالگر قدس بوده است .
4- عمليات ثامن الائمه در حقيقت نتيجه اقدام يك ساله ايران در اين منطقه بود در طول سال گذشته يگانهاي نيروي زميني ارتش جمهوري اسلامي ايران ضمن استقرار در مواضع پدافندي از بهمنشير تا حوالي دارخوين , بارها با حمله به مواضع دشمن در طول اين خطوط توانستند ضمن حفظ روحيه آفندي , نقاط ضعف دشمن را بررسي و بر اساس آن طرح عملياتي ثامن الائمه را ارائه نمايند وبا بهترين حالت ممكن به نتيجه برسانند. عمليات ثامن الائمه نمونه كاملي از بكارگيري اصول كلاسيك جنگ در كنار بهره گيري از روحيه شهادت طلبي وايثار رزمندگان اسلام به شمار مي رود.
در اين عمليات سلحشوران اسلام به نتايج مهمي دست يافتند، از جمله:
1- ساحل شرقي رودخانه كارون تصرف و تامين گرديد.
2- آبادان از محاصره يك ساله خارج شد.
3- بيش از 150 كيلومتر مربع از اراضي اشغال شده، آزاد گرديد.
4- بيش از 3 هزار نفر از نيروهاي دشمن كشته و زخمي شدند.
5- تعداد 1656 نفر از نیروهای دشمن به اسارت در آمدند.
6- تعداد 90 دستگاه تانك و نفربر، 100 دستگاه انواع خودرو دشمن منهدم گرديد و تعداد 3 فروند هواپيما و يك فروند هليكوپتر عراق نيز سرنگون شدند.
7- غنائم : تعداد 100 دستگاه تانك ،60 دستگاه نفربر , سه دستگاه لودر , 5 عراده توپ و150 دستگاه خودرو به غنيمت نيروهاي خودي در آمد.
صدام پس از اين شكست 7 تن از فرماندهان خود را تيرباران كرد.
با توجه به نقش شجاعانه لشكر 77 پياده با تصويب شوراي عالي دفاع درتاريخ يازدهم مهر 1360، به لشكر پيروز خراسان تغيير نام داد.
پيامدهاي شكسته شدن محاصره آبادان
موفقيت عمليات ثامن الائمه (ع) درابعاد مختلف پيامدهايي به همراه داشت كه آن را در دو محور عمده، داخلي و خارجي ارزيابي مي كنيم.
الف - پيامدهاي داخلي
1- با انجام موفقيت آميز اولين عمليات وسيع ايران در جبهه ها ، روحيه نيروهاي رزمنده تقويت وتوانمندانه تر از پيش به نبرد با دشمن پرداختند.
2- از نظر سياسي وضعيت سياسي كشور منسجم تر شد و كمتر از يك هفته بعد از اين عمليات، مردم با شركت در سومين انتخابات رياست جمهوري، حضرت آيت الله خامنه اي را به رياست جمهوري برگزيدند، كه اين امر منجر به موفقيت بيشتر در سياست هاي خارجي نظام نيز گرديد.
3- با تثبيت دولت اسلامي و وحدت نظر مسئولين نظام، موضع گيري هاي قاطعانه و به موقعي در قبال مسائل خارجي انجام گرفت.
ب: پيامدهاي خارجي
1- مهم ترين پيامد خارجي اين عمليات تشكيل شوراي همكاري خليج فارس توسط كشورهاي حاشيه جنوبي خليج فارس، به منظور جلوگيري از گسترش و نفوذ انقلاب اسلامي و ياري رساندن به رژيم متجاوز عراق بود، همچنين تحركات نظامي امريكا در خليج فارس به منظور اعمال فشار بر ايران و حمايت از كشورهاي منطقه بيشتر شد.
2- امريكا با اعزام ناوگان نظامي خود در خاورميانه و آب هاي درياي عمان، مانورهايي انجام داد و تهاجم تبليغي گسترده اي را عليه ايران آغاز كرد و با نشر اكاذيب و شايعات، وحشت بي مورد رژيم هاي منطقه را از ايران بيشتر كرد.
منبع : روابط عمومي نيروي زميني ارتش
* ارسال مقاله توسط عضو محترم سایت با نام کاربری : rohisamadi